Έμφυλα στερεότυπα και παιδικό παιχνίδι στο πλαίσιο της οικογένειας

Από την Ερατώ Τσεμπερά, Ψυχολόγο & Εθελόντρια milamou.gr

Ένα συχνό ερώτημα των γονέων αποτελεί το «τι πρέπει να κάνω εάν ο γιος μου προτιμάει να παίζει με κούκλες ή εάν η κόρη μου φαίνεται να προτιμάει το παιχνίδι με αυτοκινητάκια;». Προκειμένου να απαντήσουμε σε αυτό, κρίνεται αναγκαίο να αναφερθούμε στη διάσταση του φύλου και στα έμφυλα στερεότυπα, που έχουν ως αποτέλεσμα τη διαφοροποίηση του παιχνιδιού ανάλογα με το φύλο του παιδιού.

Η κοινωνικοποίηση αποτελεί το μέσο με το οποίο το άτομο αφομοιώνει πολιτισμικά στοιχεία, αξίες και κανόνες της κάθε κοινωνίας και είναι μία διαδικασία δυναμική και αδιάκοπη. Η οικογένεια, ως πρωταρχικός φορέας κοινωνικοποίησης, είναι υπεύθυνη για την μετάδοση των προτύπων συμπεριφοράς που σχετίζονται με το φύλο, η οποία μπορεί να είναι άμεση ή έμμεση. Παραδείγματα τέτοιων διαδικασιών αποτελούν ο καταμερισμός των εργασιών μέσα στο σπίτι και η διαφοροποίηση της συμπεριφοράς των γονέων προς το παιδί με βάση το φύλο του. Συγκεκριμένα, οι γονείς τείνουν να συμπεριφέρονται στα παιδιά τους διαφορετικά, ανάλογα με το βιολογικό τους φύλο, στηριζόμενοι στα κοινωνικά πρότυπα της εκάστοτε κοινωνίας τα οποία περιλαμβάνουν τους καθορισμένους κοινωνικούς ρόλους του κάθε φύλου. Το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση του παιχνιδιού, όπου παρατηρείται μία έμφυλη διάκριση σε «αγορίστικο και κοριτσίστικο», η οποία βασίζεται στα έμφυλα κοινωνικά στερεότυπα.

Το παιχνίδι είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την παιδική ηλικία, καθώς συμβάλλει στην ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού. Όσον αφορά τις επιλογές παιχνιδιού, στα κορίτσια συνήθως προσφέρονται παιχνίδια σύμφωνα με το πατριαρχικό πρότυπο. Αναλυτικότερα, επιλέγονται κυρίως κούκλες, είδη ενδυμασίας και νοικοκυριού, τα οποία προετοιμάζουν τα κορίτσια για το ρόλο αυτό στην ενήλικη ζωή. Επίσης, ευνοείται η υποτακτική στάση απέναντι στον άνδρα και την οικογένεια, προκειμένου να ανταποκρίνονται στο ρόλο νοικοκυρά-σύζυγος-μητέρα. Αντίθετα, στα αγόρια προσφέρονται όπλα, στρατιώτες και διαφόρων ειδών οχήματα, ενώ στην περίπτωση τους ευνοείται η ενεργητική στάση, καθώς το τρέξιμο και οι κραυγές κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού γίνονται αποδεκτές. Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι, επίσης, η έμφυλη διάσταση της θεματολογίας του συμβολικού παιχνιδιού, σύμφωνα με την οποία τα κορίτσια υποδύονται συνήθως το ρόλο της μητέρας, ενώ τα αγόρια τείνουν να επιλέγουν κάποιον φανταστικό και δυναμικό χαρακτήρα (πχ. έναν υπερήρωα).

Εν κατακλείδι, αντιλαμβανόμαστε τη συμβολή των γονέων στη διαιώνιση των έμφυλων στερεοτύπων, μέσω της επιλογής των παιχνιδιών των παιδιών τους. Επομένως, καθίσταται αδήριτη ανάγκη να δημιουργηθούν παιχνίδια ουδέτερα ως προς το φύλο με ποικιλία χρωμάτων και θεμάτων, με αποτέλεσμα την προαγωγή της ελευθερίας της επιλογής, της ολόπλευρης ανάπτυξης και της αύξησης των ευκαιριών για μάθηση και απόκτηση δεξιοτήτων. Τέλος, οι γονείς οφείλουν να αποδεχτούν και να σεβαστούν τη διαφορετικότητα και τη μοναδικότητα του κάθε παιδιού, έτσι ώστε να πλησιάσουμε στο όραμα της εξάλειψης των στερεοτύπων και της ισότιμης αντιμετώπισης.

Ερατώ Τσεμπερά

Ψυχολόγος