Πυρκαγιές και Ψυχική Υγεία
Από την Κατερίνα Στραβοράβδη, Ψυχολόγο & Εθελόντρια milamou.gr
Οι πυρκαγιές έχουν αρνητικές επιπτώσεις -άμεσες ή έμμεσες- και κινδύνους για τη δημόσια υγεία. Ας μην ξεχνάμε πως σε μη ελεγχόμενες πυρκαγιές μεγάλος είναι ο κίνδυνος θνησιμότητας ή τραυματισμού.
Επηρεάζεται η ψυχική υγεία; Η απάντηση είναι ναι. Υπάρχει αντίκτυπος των πυρκαγιών στην ψυχική υγεία των επιζώντων τόσο στον ενήλικο όσο και στον παιδιατρικό πληθυσμό. Σύμφωνα με έρευνες, τα παιδιά και οι έφηβοι εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά σε διαταραχές διάθεσης ή άγχους μετά από μια πυρκαγιά. Επίσης σημειώνονται αλλαγές στη συγκέντρωση, στον ύπνο, στην ακαδημαϊκή απόδοση καθώς και αυξημένη ευερεθιστότητα.
Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις για συνεχιζόμενες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία σε πιο διαχρονικές μελέτες που έγιναν από 10 ως 20 χρόνια μετά από μια πυρκαγιά. Υπάρχουν νέοι όροι, υποστηριζόμενοι από ερευνητές, για να περιγράψουν τις ψυχικές αντιδράσεις σε φυσικές καταστροφές όπως το οικολογικό άγχος (οικο-άγχος), η οικολογική θλίψη και η σολασταλγία. Αυτοί οι όροι πιθανότατα να γίνουν πιο γνωστοί με την πάροδο των χρόνων, καθώς τέτοιες τραγωδίες θα συνεχίζουν να συμβαίνουν από ότι έχει διαπιστωθεί. Το οικο-άγχος αποτελεί αυξημένο άγχος για απειλές που σχετίζονται άμεσα με το φυσικό περιβάλλον. Η οικολογική θλίψη, προερχόμενη από ένα αίσθημα απώλειας, το οποίο σχετίζεται με μια τραυματική εμπειρία σχετιζόμενη με φυσική καταστροφή. Η σολασταλγία είναι η αγωνία που βιώνει το άτομο για το πώς θα εξελιχθεί μια επώδυνη φυσική καταστροφή.
Μετά από μια φυσική καταστροφή, είναι πιθανή η οξεία αντίδραση στο στρες. Αποτελεί συνέπεια έκθεσης σε τραυματική εμπειρία ή του ίδιου του ατόμου είτε κάποιου άλλου ως μάρτυρας. Ο ρυθμός με τον οποίο η οξεία αντίδραση στρες ενός ατόμου μπορεί να επιμείνει και να εξελιχθεί σε ψυχοπαθολογία είναι η εκδήλωση της διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD). Συγκεκριμένα, σύμφωνα με μελέτη του Βryant και των συνεργατών (2020), ενήλικες εμφανίζουν υψηλά ποσοστά σε PTSD έως και 10 χρόνια μετά από πυρκαγιά. Γίνεται αντιληπτό πως παρέχεται διαχρονική πληροφορία και σημαντικό εύρημα σχετικά με τον αντίκτυπο της φυσικής αυτής καταστροφής στη ψυχική σφαίρα. Σε άλλη μελέτη, του Βrown και των συνεργατών (2019), ένα χρόνο μετά την πυρκαγιά, το ποσοστό PTSD σε παιδιά και εφήβους βρέθηκε να είναι μεταξύ 27 και 37%.
Μετά το PTSD, η μείζονα καταθλιπτική διαταραχή (MDD) είναι μια από τις πιο κοινές ψυχικές διαταραχές που μελετήθηκαν και ελέγχθηκαν σχετικά με τις φυσικές καταστροφές. Φαίνεται ότι μετά από μια πυρκαγιά είναι δυνατόν να υπάρχουν υψηλά ποσοστά κατάθλιψης σε ενήλικες, τα οποία μπορεί να επιμείνουν έως και 10 χρόνια. O Bryant και οι συνεργάτες (2020), μελέτησαν μια σειρά από συνέπειες στη ψυχική υγεία για 10 χρόνια μετά την καταστροφή της πυρκαγιάς του “Μαύρου Σαββάτου” σε περιοχές της Μελβούρνης, συμπεριλαμβανομένης και των καταθλιπτικών συμπτωμάτων.
Τέλος, υπάρχει ένας μικρός αριθμός μελετών που διερευνούν τα ποσοστά διαταραχών άγχους μετά την πυρκαγιά και δείχνουν υψηλότερα ποσοστά άγχους τόσο στους ενήλικες όσο και στους παιδιατρικούς πληθυσμούς.
Η Ελλάδα έχει έντονη βλάστηση σε πολλές περιοχές της και μεγάλη δασική έκταση. Καθώς πολλοί άνθρωποι ζουν κοντά στη φύση ή σε δασικές περιοχές, οι πυρκαγιές θα συνεχίσουν να υπάρχουν και να αποτελούν απειλή για την ατομική ευημερία και τη δημόσια υγεία. Είναι σημαντικό να δίνεται έμφαση στη ψυχική υγεία των ανθρώπων μετά από από μια φυσική καταστροφή και να μην παραγκωνίζονται τα συναισθήματα άγχους, αγωνίας, θλίψης που ίσως βιώνονται. Όποιος νιώσει την ανάγκη να απευθυνθεί σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας, μετά από μια τέτοια κατάσταση κρίσης, να μη διστάσει. Το σώμα μπορεί να σώθηκε από την καταστροφή αυτή, η ψυχή;
Κατερίνα Στραβοράβδη
Ψυχολόγος