Διατροφικές Δυσκολίες και Διαταραχές: Πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μας έχουν επηρεάσει

 Από την Σπυριάδου Σοφία, MSc Κλινική Ψυχική Υγεία & Εθελόντρια milamou.gr

 

Η υγεία και η ευεξία έχουν γίνει πολιτιστική εστίαση, με ορισμένους παράγοντες να αυξάνουν την πίεση για διατήρηση μιας λεπτής, αθλητικής σιλουέτας, κάτι που φαίνεται να ισχύει ιδιαίτερα σε ορισμένες περιοχές των δυτικών κοινωνιών (Bacon, 2010). Η κίνηση προς μια ιδανική εικόνα σώματος έχει κυριαρχήσει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την τελευταία δεκαετία, κάτι που, πράγματι, συμπίπτει με την αυξημένη ενασχόληση με το διαδίκτυο (Raggat et al., 2018). Η σημαντική ενασχόληση με την εξωτερική εμφάνιση οδηγεί συχνά σε ανθυγιεινές διατροφικές συμπεριφορές. Οι ανθυγιεινές διατροφικές συμπεριφορές χαρακτηρίζονται από συμπεριφορές όπως η άκαμπτη δίαιτα, οι χαοτικές διατροφικές συνήθειες, η υπερφαγία ή η ενασχόληση με τα τρόφιμα, που οδηγούν αφενός σε αγωνία και αφετέρου σε μειωμένη ποιότητα ζωής. Αυτές οι συμπεριφορές είναι ανησυχητικά διαδεδομένες στη σημερινή κοινωνία, ιδιαίτερα μεταξύ των γυναικών (Welch et al., 2009). Πλήθος μελετών έχουν προσδιορίσει την τελειομανία ως τον βασικό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση των διατροφικών δυσκολιών και, κατά συνέπεια, διαταραχών (e.g. Ghaderi, 2001).

Οι Διατροφικές Διαταραχές φαίνεται να αποτελούν ιδιαίτερα συχνό ψυχιατρικό πρόβλημα, με αυξημένη συχνότητα εμφάνισης στις γυναίκες και βασικά χαρακτηριστικά τη μεγάλη διάρκεια αλλά και τα μεγάλα ποσοστά υποτροπής (Stice & Shaw, 2002). Σε πολλές περιπτώσεις καταλήγουν έως και απειλητικές για τη ζωή του ατόμου (Robles, 2011), καθώς η μη κατανάλωση τροφής και οι αντισταθμιστικές συμπεριφορές υπερφαγίας οδηγούν σε οργανικά προβλήματα, όπως ξηροδερμία, υποθερμία και βραδυκαρδία, με ένα 10% να καταλήγει ακόμη και στο θάνατο (Αυδή, 2010). Οι αντισταθμιστικές συμπεριφορές υπερφαγίες μπορεί να είναι η πρόκληση  εμετοί, η χρήση καθαρκτικών ή και η αποφυγή κατανάλωσης τροφής ύστερα από κατανάλωση υψηλής ποσότητας.

Τα προβαλλόμενα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πρότυπα ομορφιάς ασκούν άμεση επιρροή, καθώς αποτελούν ένα συναρπαστικό και αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης ζωής, ιδιαίτερα των νέων ανθρώπων. Έτσι, θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης λειτουργούν διαμεσολαβητικά και ενισχύουν την ήδη υπάρχουσα σχέση μεταξύ τελειομανίας και προβληματικών διατροφικών συμπεριφορών. Οι Forbush και συν. 2007 έδειξαν ότι το γυναικείο φύλο αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση διατροφικών δυσκολιών χωρίς όμως να αποκλείει το γεγονός ότι και άνδρες μπορούν να εμφανίσουν αντίστοιχες δυσκολίες. Σύμφωνα με άλλη έρευνα ύπαρξη σχέσης με άνδρες δεν αποκαλύφθηκαν (Downey et al., 2014).

Είναι γνωστό από την συμπεριφορική θεωρία ότι ως άνθρωποι μιμούμαστε άλλους δημιουργώντας πρότυπα συμπεριφοράς. Ο Μπαντούρα με την θεωρία του για την παρατηρησιακή ή κοινωνική μάθηση (observational or social theory) θεώρησε ότι μαθαίνουμε παρατηρώντας τους άλλους. Κατά την κοινωνική μάθηση λαμβάνουμε υπ’ όψιν τα χαρακτηριστικά του προτύπου (πχ. ηλικία, φύλο), τα χαρακτηριστικά του παρατηρητή (πχ. ηλικία, προηγούμενη εμπειρία, αυτοπεποίθηση) και τις υπάρχουσες ανταμοιβές (πχ. έπαινοι) (Bandura & Walters, 1963). Αν η εμφάνιση διαφέρει, καταφεύγουμε σε συμπεριφορές που μας οδηγήσουν στην μίμηση του προτύπου μας.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε μια κοινωνία, σαν αυτήν που ζούμε, να μιλάμε ανοιχτά για τέτοιου είδους δυσκολίες, καθώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προβάλλουν τα λάθος πρότυπα δημιουργώντας διατροφικές δυσκολίες και διαταραχές σε νέους αλλά και μεγάλους. Έτσι, τα δικά μας «στάνταρ» είναι εμφανώς επηρεασμένα. Η μάστιγα της κοινωνίας, η αναζήτηση του αψεγάδιαστου, η λανθασμένη προβολή προτύπων είναι μόνο η αρχή της διόγκωσης του προβλήματος.

 

Σπυριάδου Σοφία

Ψυχολόγος, ΑΠΘ

MSc Κλινική Ψυχική Υγεία, ΑΠΘ (c)

 

Βιβλιογραφία

Αυδή, Ε. (2010). Θηλυκότητα, ταυτότητα, σώμα και φαγητό: Φεμινιστικές θεωρίες για τις διαταραχές στην πρόσληψη τροφής. Στο Β. Δεληγιάννη-Κουϊμτζή, Α. Στογιαννίδου, Χ. Αθανασιάδου (Επ. Εκδ.). Συμβουλευτική με την οπτική του φύλου στην εφηβεία (σσ. 193-232). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Bacon, L. (2010). Health at every size: The surprising truth about your weight. BenBella Books, Inc.

Bandura, A., & Walters, R. (1963). Social learning and personality development. New York: Holt, Rinehart & Winston.

Dunkley, D. M., Blankstein, K. R., Masheb, R. M., & Grilo, C. M. (2006). Personal standards and evaluative concerns dimensions of “clinical” perfectionism: A reply to Shafran et al. (2002, 2003) and Hewitt et al. (2003). Behaviour Research and Therapy, 44(1), 63–84. https://doi.org/10.1016/j.brat.2004.12.004

Forbush, K., Heatherton, T. F., & Keel, P. K. (2007). Relationships between perfectionism and specific disordered eating behaviors. International Journal of Eating Disorders, 40(1), 37–41. https://doi.org/10.1002/eat.20310

Ghaderi, A. (2001). Review of risk factors for eating disorders: Implications for primary prevention and cognitive behavioral therapy. Scandinavian Journal of Behavior Therapy, 30(2), 54−57. https://doi.org/10.1080/02845710117890

Raggatt, M., Wright, C. J., Carrotte, E., Jenkinson, R., Mulgrew, K., Prichard, I., & Lim, M. S. (2018). “I aspire to look and feel healthy like the posts convey”: Engagement with fitness inspiration on social media and perceptions of its influence on health and wellbeing. BMC Public Health, 18(1), 1-11. https://doi.org/10.1186/s12889-018-5930-7

Robles, D. S. (2011). The thin is in: Am I thin enough? Perfectionism and self-esteem in anorexia. The International Journal of Research and Review, 6(1), 65–73.

Stice, E., & Shaw, H. E. (2002). Role of body dissatisfaction in the onset and maintenance of eating pathology: A synthesis of research findings. Journal of Psychosomatic Research, 53(9), 985–993. https://doi.org/10.1016/S0022-3999(02)00488-9

Welch, E., Miller, J. L., Ghaderi, A., & Vaillancourt, T. (2009). Does perfectionism mediate or moderate the relation between body dissatisfaction and disordered eating attitudes and behaviors? Eating Behaviors, 10(3), 168–175. https://doi.org/10.1016/j.eatbeh.2009.05.002